Mạng xã hội
Facebook
Google Plus
Twitter
Thống kê
  • Đang truy cập : 1
  • Ngày hôm qua : 151
  • Hôm nay : 17
Video
Quảng cáo

Hội thi thổi cơm và làm cỗ chay làng Ngọc Tiên

Viết bởi Xuân Hồng vào lúc 20:02:10 27/02/2015


Làng Ngọc Tiên thuộc xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định là một vùng quê trù phú, cảnh quan cổ kính, lễ nghi phong tục phong phú và đa dạng, nên dân chúng khắp nơi thường tìm về chiêm ngưỡng, lễ bái, nhất là vào các ngày lễ trọng. Đặc biệt, làng có hội thi thổi cơm và làm cổ chay rất độc đáo.
Để tưởng nhớ công ơn của Thành hoàng làng đã có công xây dựng làng xã, Ngài không những giỏi về mặt binh pháp mà còn giỏi cả về mặt chỉ đạo hậu cần. Hàng năm, cứ đến ngày 15 tháng Giêng, dân làng Ngọc Tiên lại mở hội để con cháu trong làng và dân quanh vùng về dự hội.

Hội làng được mở từ ngày 12 đến 15 tháng Giêng. Trước khi chuẩn bị vào hội, các giáp đi sưu tầm, mua những cây luồng, bương to với chiều cao không dưới 25m để về làm cây nêu. Cây nêu dựng lên có ý nghĩa ngăn ngừa không cho quỷ dữ từ Biển Đông vào đất liền quấy nhiễu cuộc sống của dân làng; mặt khác cũng là trục nối giữa Trời và Đất cầu mong cho một cuộc sống yên bình hơn.

Trong những ngày diễn ra lễ hội, ngoài nội dung tế, lễ, rước kiệu còn có các hoạt động văn hóa dân gian như: đu tiên, leo cầu ngô trên mặt nước, bắt vịt, bốc bồi, cờ tướng, kéo co... Nhưng độc đáo, sinh động và náo nhiệt nhất vẫn là trò thổi cơm thi và làm cỗ chay dâng thánh thần tổ tiên với ý nghĩa diễn lại cảnh sinh hoạt của nghĩa binh xưa dấy binh đánh giặc thiếu thốn mọi bề vừa hành quân vừa lo hậu cần, tích cốc phòng cơ cho những khi thiếu đói. Chính vì vậy tục thổi cơm thi của làng Ngọc Tiên diễn ra theo một quy trình khép kín từ việc lấy nước (địch thủy), tạo lửa (địch hỏa), đến thổi cơm làm bánh. Đây cũng chính là nét độc đáo hấp dẫn làm nên đặc trưng của hội làng Ngọc Tiên so với các vùng quê khác.
 

Hàng năm, từ ngày 12 đến 15 tháng Giêng, làng Ngọc Tiên lại mở hội thổi cơm thi và nấu cỗ chay.

Trai làng ra sức kéo hai thanh tre khô để tạo lửa.

Khi lửa xuất hiện như đốm than hồng thì cho vào bùi nhùi rơm và ra sức thổi để lửa bùng to thành ngọn.

Việc thổi cơm do cánh đàn ông đảm nhiệm.

Để cơm chín ngon, dẻo người nấu phải biết phối hợp các động tác một cách nhịp nhàng và nhanh chóng.
Sau cuộc thi thổi cơm là cuộc thi làm cỗ chay.

Sau cuộc thi, cơm và bánh được dâng lên cúng thần thành hoàng làng.

Thể lệ cuộc thi về cơ bản như sau. Các giáp phải trải qua hai phần thi lấy nước (địch thủy) và kéo lửa (địch hỏa). Chỉ khi có nước, có lửa thì thổi cơm thi mới được bắt đầu. Ở phần thi địch thủy, mỗi giáp cử ra 2 người, tay cầm một chiếc nậm nhỏ, đồng loạt chạy ra bến Cựa Gà, lội ra giữa dòng sông Ninh lấy cho đầy nậm nước mang về đổ vào nồi. Trong quá trình chạy lấy nước, ngón tay cái phải bịt chặt miệng nậm để nước khỏi sánh ra ngoài. Ai mang nước về nhanh nhất, không làm vương vãi nước dọc đường là người thắng cuộc.

Phần thi địch hỏa được coi là gay cấn nhất lôi cuốn sự chú ý và tạo tâm lí hồi hộp không chỉ đối với người thi mà còn cả với người xem. Bởi có đạt kết quả ở phần thi này mới được tham dự vòng thi kế tiếp. Hơn nữa, theo quan niệm của người phương Đông thì việc tạo lửa trong ngày đầu xuân là điềm lành, mang nhiều may mắn, thuận lợi. Do đó thao tác nhanh, dứt khoát, tạo lửa khéo và đốt cờ chính xác là trách nhiệm của mỗi người dự thi đối với nội tộc và xóm làng. Mỗi giáp vào dự thi mang theo một bộ dụng cụ kéo lửa (địch hỏa) gồm một thanh cái đặt cố định dưới mặt đất làm bằng tre bánh tẻ, đường kính khoảng 4cm, đã được chẻ làm đôi tạo kẽ hở cho mùn rơi xuống trong quá trình kéo lửa. Thanh tre khác dài, mỏng gọi là thanh con (hay thanh dao) được tạo bởi gốc cây tre già, dùng để cọ sát vào thanh cái. Bí quyết chắc thắng trong phần thi này là dụng cụ kéo lửa phải được làm bằng cây tre chết bụi, phải gác gác bếp 3 tháng mới sử dụng được. Khi vào cuộc 12 người của 6 giáp xếp thành hàng ngang, tất cả nín thở, cùng ra sức cọ sát hai thanh tre vào nhau để tạo lửa. Lúc lửa bắt đầu bén thành một đốm than hồng thì phải ra sức hà hơi thổi để lửa bén vào bùi nhùi rơm bùng lên thành ngọn lửa lớn. Lúc này cả sân đền mới vang lên tiếng reo hò cổ vũ của dân làng và khách tham dự. Khó khăn là thế nhưng quy định cho phần thi kéo lửa chỉ được thao tác trong vòng từ 15-20 giây. Vậy mà bằng sự nỗ lực của bản thân, sự cổ vũ nhiệt tình của bà con chòm xóm, các chàng trai của làng Ngọc Tiên chỉ mất 12 giây đã tạo được lửa.

Khi tất cả các giáp đã hoàn thành phần kéo lửa sẽ cùng dân làng rước lửa về sân đền nấu cỗ, châm bếp bắt đầu phần thi làm bánh, thổi cơm trong tiếng hò reo cổ vũ tưng bừng. Ai đã từng tham dự hội làng Ngọc Tiên, mới thấy hết tài năng, sự khéo léo của người dân nơi đây. Người tham dự phần thi thổi cơm phải phụ trách mọi công việc từ đeo cần trúc lên vai, cố định niêu cơm, giữ lửa cho cơm chín, vừa đi vừa nấu, theo sau là cả đoàn rước khua chiêng, gõ trống tưng bừng. Để hoàn thành tốt phần thi này, người dân làng Ngọc Tiên đã chuẩn bị rất công phu từ việc chọn từng hạt gạo cho đều nhau và đúng loại gạo ngon. Chiếc cần trúc treo niêu cơm được quấn giấy ngũ sắc trông rất đẹp. Việc làm quen với cách ước lượng sao cho đủ nước, đủ lửa, cơm chín nục, dẻo thơm trong thời gian đi chọn 3 vòng rước quanh sân đền bất luận tiết trời đầu xuân có mưa bụi giăng mắc, có rét dài, rét lộc ghé qua.

Cụ Nguyễn Minh Oanh thuộc vào lớp người xưa nay hiếm, đã tham gia hội làng từ khi còn trai trẻ, hiện nay tham gia trong Ban quản lí di tích đền làng Ngọc Tiên cho biết, chỉ tính riêng việc chuẩn bị cho chiếc cần trúc treo niêu cơm cũng rất mất công, khi cây măng lên khỏi mặt đất người ta uốn cong theo hình chữ “S” và nuôi dưỡng thuần hóa đến khi đủ độ dẻo dai, bền chắc thì đẵn xuống, cho cây trúc tắm qua khói lửa, bồ hóng thêm một thời gian nữa mới đem vào sử dụng, cung đoạn này ước tính mất gần 3 năm. Người nấu cơm phải ước lượng nên gia lửa, hãm lửa lúc nào để cho cơm sôi bùng, hạt gạo ngậm no nước, chín đẫy hơi thì cơm mới nục. Bên cạnh cơm là món chính mâm cỗ chay gồm có 4 loại bánh là: bánh phong, bánh bìa, bánh ống và bánh giáo.

Qua việc thổi cơm thi, làm cỗ chay dân làng muốn thử thách tài nội trợ của cánh đàn ông vốn quanh năm chỉ quen với công việc đồng. Xưa kia mâm cỗ đạt giải nhất được dành riêng để chánh tổng đem đi biếu các tổng bạn, vừa tỏ lòng kính trọng, hòa hảo và cũng muốn khoe mĩ tục của tổng mình. Khi tan hội, cỗ của giáp nào mang về giáp đó, chia đều cho mọi người từ các bậc cao niên đến các cháu còn ẵm ngửa, tật nguyền… Nét đẹp đó còn lưu giữ cho đến tận ngày nay./.

Các bài trong cùng chuyên mục :